15 Aralık 2010 Çarşamba

Vatandaşlık Bilgisi Niyetine

devlet tesvikleriyle ilgili bir haber okurken, aklima her vatandasin uzerinde dusunmesinin faydali olacagi cok temel bir iktisat problemi geldi. iktisat egitimi almis olan okurlarimiza tanidik gelecektir. ozellikle fazla detay vermiyorum ki, herkes kendi varsayimlariyla senaryolar dusunup problemi farkli acilardan ele alabilsin.

problem soyle: is kurup isci istihdam edenlere verilen, geri odemesiz bir devlet destegi dusunelim. biri bu destekten faydalandi ve devletten 100 lira aldi. sonra bir kahvehaneden 20 adam buldu. onlari bos bir araziye goturdu. once bir cukur kazdirdi. sonra o cukuru doldurttu. bu is icin herbirine 5 lira odeyip devletten aldigi tum parayi dagitti. ona da araci olmanin sevabi kaldi. isciler, yevmiyelerini aldilar; esnaftan alisveris yaptilar; evlerine erzak goturduler; ailelerini mutlu ettiler. alisveris yaptiklari esnaf da para kazandi. parayi ihtiyaci icin harcadi. bu boyle devam edip gitti. (devlet adami aradan cikartip cukur kazdirip doldurtma isini kendi de yaptirabilirdi. fark etmez.)

sorumuz da su: istihdam yaratan ve icine yolsuzluk karismamis boyle bir tesvik politikasi “iyi” bir politika midir? (soruyu vatandaslik bilgisi niyetine sordugumuza gore, “iyi”nin ne oldugunu ben dayatmayayim. siz karar verin.)

2 yorum:

halkın kendi kendini yönetmesidir dedi ki...

keynesyen neoklasik tartismalara girmeden basitce sunu diyebiliriz sanirim. eger devlet bu tesviki direk birinin eline verse ve bu kisi ayni sirkulasyonla parayi dolastirsa bu iyi degildir. cunku piyasada para artmis fakat uretim artmamistir. fakat eger devlet devamli uretim ve istihdam saglayacak birine verirse bu ekonominin de buyumesi demektir. bu noktada reel enflasyon degeri degismez. iyidir; candir.

ekşi iktisat dedi ki...

sadece uretim ve istihdam artisini dikkate almak ne kadar dogru, diye sorgulamak lazim bence. bu ornekte, faydasiz gorunse de aslinda bir is yapiliyor, istihdam saglaniyor, isciler gelir elde ediyor. yani uretim artmiyor degil. yapilan is milli gelir istatistiklerine +100 diye yaziliyor. tabii, genel dengede milli gelirin tam olarak ne kadar artacagi baska seylere de bagli, ama sonucta bir seferlik de olsa bir milli gelir artisi soz konusu. devlet cukur kazdirip doldurma isine her gun tesvik verse, bu artis kalici da olabilir. ama bu iyi midir? sonucta devletin yaptigi bu harcamayi bir sekilde finanse etmesi gerek ve bunun da ekonomiye daha yuksek vergi, enflasyon, kamu borcu veya daha az kamu harcamasi gibi maliyetleri var. elbette cukur kazdirmadan baska bir is alani varsa ve tesvik ona verilse daha faydali olur. ancak o durumda bile, tesvikten nasil ve ne kadar fayda elde edilecegi onemli.