13 Mart 2010 Cumartesi

Vergiler ve Sigara Tüketimi

sigara, alkol gibi sagliga zararlari olan ve bagimlilik yapici tuketim maddelerinin vergilendirilmesinde iki husus uzerinde durulur. birincisi, yetiskin tiryakiler tuketim aliskanliklarini kolay degistiremeyeceklerinden, bu gruptakilerin taleplerinin fiyat esnekligi dusuktur. bu da devlete bu urunlerin uzerine yuksek oranda vergi koyup yetiskinlerden rahat ve verimli vergi toplama imkani verir. ikincisi, sigaraya ve alkole baslama yaslarindaki genclerin taleplerinin fiyat esnekligi daha yuksektir. yani ayni orandaki fiyat artisi, genclerin talebini yetiskinlere oranla daha buyuk oranda dusurur. bu durum, devletin vergi toplamasini guclestirir; lakin eger genclerin talebi yeterince esnekse, vergiler yoluyla genclerin tuketim aliskanliklarini etkileyerek, gelecekte bu maddelerin toplumdaki tuketimini azaltmayi mumkun kilar. sigara ve alkol kullaniminin yayginlasmasi, kamu sagligi acisindan zararli kabul edildiginden, bu urunlerin yuksek oranda vergilendirilmesi bu acidan da savunulmaktadir.

bu bilgileri en temel duzeyde iktisat kitaplarinda bile bulabilirsiniz. lakin burada soyle bir sorun var. ders kitaplarina iktisadi gercekler olarak giren bulgularin cogu gibi, bunlar da basta abd olmak uzere gelismis ulkeler uzerine yapilan calismalardan kaynaklaniyor. dunya nufusunun cogunu olusturan daha fakir ulkelerdeki durum hakkinda ise yeterince dogrudan delil yok. bugun vox'da gordugum bir makale bu acigi kapatmak icin bir adim atmis. dort arastirmaci, gelismekte olan 20 ulkeden topladiklari verilerle, vergi konularak sigara fiyatlarinin arttirilmasinin genclerin sigara taleplerini nasil etkileyecegini arastirmislar. arastirmanin bulgulari, amerika uzerine yapilan calismalarin bulgulariyla ortusuyor. calisma, gelismekte olan ulkelerde, genclerin sigara talebinin esnek oldugunu, dolayisiyla vergilerin genclerin sigara tuketimini belirgin bir bicimde etkiledigini ortaya koymus. sigara uzerindeki vergilerin %10 oraninda arttirilmasinin, ele alinan 20 ulkede genclerin sigara talebini ortalama %18 azaltacagi tahmin edilmis. bunun %6'si sigaraya baslayan genclerin sayisindaki azalmadan, %12'si ise sigara icen genclerin ictikleri miktari azaltmasindan kaynaklanacakmis.

arastirmanin detaylarini ogrenmek isteyen okuyucularimiz, vox'da ozeti yer alan makalenin aslina nber'dan ulasabilirler:

kostova, deliana, hana ross, evan blecher, and sara markowitz (2010), “prices and cigarette demand: evidence from youth tobacco use in developing countries”, nber working papers 15781.

2 yorum:

çağatay dedi ki...

ek olarak ülkemizdeki alkol zamlarında izlenen politikada şöyle bir ayrıntı da var. Zam yapılırken özellikle bira gibi hafif alkollülerde oranlar yüksek diğer rakı-şarap gibi yüksek alkollülerde oran düşük tutuluyor.Burada amaç gençlerin alkol alışkanlığının ilk etapta hafif alkollülerden başladığı düşünülerek alkole ulaşımı zorlaştırıp uzun vadede alkol alışkanlığını düşürmek. Satış noktalarının azaltılması ve ruhsat işlemlerinin zorlaştırılması da bu amaca yönelik.
Bu uygulamaları tümden yasaklanmadığı müddetçe kamu yararı açısından faydalı bulabiliriz.

ekşi iktisat dedi ki...

guzel bir nokta. biraya getirilen zammin ikame etkisi guclu degilse, uygulama mantikli olabilir. lakin ikame etkisinin gencleri bira yerine raki-sarap icmeye bir miktar tesvik edebilecegini de dikkate almak lazim. hafif-agir her alkollu urune az-cok zam geldiginden, muhtemelen tum alkollu urunlerin tuketimi azalacaktir. ama buradaki gibi bir calisma yapilmadan emin olmak mumkun degil.