Türkiye Latin Amerika’ya karşı

Geçenlerde bir vesileyle merak edip belli başlı Latin Amerika ülkelerinin ekonomik göstergelerine bakmıştım. Okurlarımızın ilgisini çeker düşüncesiyle, bir-iki tanesini aralarına Türkiye’yi de katip buraya aldım.

İlk grafik IMF verilerinden faydalanarak, ülkelerin satın alma gücü paritesine göre kişi başına yurtiçi gelirlerini karşılaştırıyor. Niçin kişi başına ve satınalma gücü paritesine göre bakıyoruz? Birincisi, nüfusun büyüklüğünün ve artışının etkisini ayırmak için. İkincisi, ölçü birimimiz olan doların alım gücü her ülkede aynı değil. Misal Türkiye’de gerçek dolar kuruna göre 10 bin dolarlık gelir, satın alma gücü paritesine göre hesaplayınca ABD’de 20 bin dolara eş bir alım gücü sağlıyor.

Buna göre bölgenin en zengin ülkesi Şili. Bu aynı zamanda verinin başlangıcı olan 1980 yılından bu yana açıkça en hızlı gelişme kaydeden ülke. Burada görünmüyor ama, özellikle Pinochet yönetiminin ayrılıp demokrasiye geçildiği 1980’lerin sonlarından itibaren ülke şahlanmış.

1980’lerin zengin ülkesi Venezuela işe daha sonra kötü bir büyüme performansıyla orta sıralara düşmüş. Venezuela dünyanın en büyük petrol rezervlerinden birine sahip bir ülke ama bu onlara çok yardım etmemiş. Son senelerde petrol fiyatlarındaki düşüş sebebiyle ekonomilerinde yaşanan daralma gelecekte durumlarını kötüleştirebilir. Yine de şu resme göre Brezilya’dan daha iyi durumda görünüyorlar.

Arjantin 2000’de kriz yaşadıktan ve dış borçlarını ödeyemeyip uluslararası tahvil piyasalarıyla bağı koptuktan sonra hiç de fena büyümemiş ki, Şili’den sonra bölgenin en zengin ülkesi olmuş. Onun hemen arkasındaki Uruguay ise daha hızlı büyüyerek Arjantin’i yakalamış.

Paraguay ve bilhassa Bolivya seçtiğimiz ülkelerin en fakirleri. Bunlar 1980’de de görece fakirmişler ve ciddi bir gelişme kaydetmemişler.

Bu arada karşılaştırma yapmak için koyduğum Türkiye’nin durumu da hiç fena değil. Şili’den sonra bu grupta uzun vadeli büyüme ortalaması en yüksek olan ülke Türkiye.

GSYH bir refah ölçütü olarak problemli bir gösterge ve sadece ona bakarak bir karşılaştırma yapmak sağlıklı değil. O yüzden farklı bir kalkınma göstergesine de bakalım istedim. Bu amaçla BM’nin insani gelişmişlik endeksini aldım ve aşağıdaki grafikte gösterdim. Grafikte ülkelerin endeksteki zaman içindeki değişimleri, altında 2014 yılı itibariyle 188 ülke arasındaki konumları görülüyor.

Burada Şili ve Arjantin yine başa baş durumdalar, Uruguay onları izliyor. Türkiye ve Meksika burada Venezuela’nın ardına düşmüş, ama Türkiye’nin geldiği yere bakınca bu çok da kötü görünmüyor. 1990’da insani gelişmişlikte Paraguay ayarında, hatta daha geri bir ülkeymişiz. Paraguay şimdi 112. bizse yukarılara tırmanmışız.

Özetle Latin Amerika ülkelerinin yanında fena durmuyoruz. Tabii daha önce muhtelif seferler yaptığımız gibi Güney Kore’yle karşılaştırsak daha farklı bir resim ortaya çıkardı.