10 Temmuz 2008 Perşembe

Çok Eşliliğin Fizibilitesi Ve Sairesi

ekonomiturk'te ekonomix zaman yoklugundan yazamamis, ben yazayim. murat cokgezen, inancla ilgili konulara mantiksal aciklamalar getirmenin anlamsiz olduguna iliskin bir yazi yazmis. orada, ilginc bir soru ortaya atmis: "...birisi de çıkıp ‘İslam 4 eşle evliliğe izin veriyor. Kadınlar ve erkeklerin sayısı da yaklaşık olarak eşit olduğuna göre bu her 4 erkekten üçünün evlenecek bir kadın bulamaması anlamına geliyor. Yani, İslam homoseksüelliği teşvik ediyor’ dese ne olacak?".

beni inanc-mantik iliskisinden cok, cok eslilik uygulamasinin insanlarin tercihlerini nasil yonlendirecegi sorusu cezbetti. bir defa sunu soyleyeyim. toplumda kadin ve erkek sayisi esit, o yuzden bir erkek iki kadinla evlenirse, baska bir erkek essiz kalir mantigi hatali. bu, insanlarin ayni yastaki eslerle evlenecekleri varsayimina dayaniyor. oysa ki erkekler kendilerinden yasca kucuk kadinlarla evlenirlerse ve nufus da artiyorsa, hicbir erkegi acikta birakmadan cok esli bir toplumsal duzeni surdurmek mumkun. bir ornekle gosterelim:

bir ulkede nufus artis hizi, yillik %5 olsun ve her sene esit sayida kadin ve erkek dunyaya gelsin. 1980 yilinda 100.000 erkek ve 100.000 kadin dogmus olsun. nufus artis hizi sabit olduguna gore, basit bir excel hesabi gosterecektir ki, 1964 yilinda 45.811 erkek ve bir o kadar kadin; 1988 yilinda da 147.746 erkek ve ayni sayida kadin dunyaya gelmis olmalidir. bu hesap gosteriyor ki, 1988 yilinda dogan kadinlar, 1980 yilinda dogan erkeklerle evlenirlerse; 1964 yilinda dogan erkeklerin hepsi 1988 dogumlu kadinlarla ikinci (ve hatta kimisi ucuncu) evliliklerini yapabilirler.

demek ki kadin-erkek arasindaki yas farki ve nufus artis orani yeterince yuksekse, ortada bir fizibilite sorunu olmuyor. bu hesaba daha, kadinlarin ortalamada erkeklerden daha uzun yasamasini da katabilirsiniz. kadin, kocasi oldukten sonra ikinci evliligini de pek ala yapabilir. yasli bir adamla evlenip genc yasta dul kalan kadinlari da katinca, erkekler icin secenekler cogaliyor. (gecen gun feminist egilimleri olan iki arkadasimla konusuyordum. kadinlarin nufus artisinin, erkeklerinkinden daha yuksek oldugunu soyleyip yakiniyorlardi. gelecekte olusacak bir nufus dengesizliginin, kadinlar arasindaki rekabeti arttirip erkeklere avantaj saglayacagindan dem vurdular. ben lafa fazla girmemeyi tercih ettim. neyse, konumuza donelim...)

yukaridaki basit ornekte, yas farkini ve nufus artis hizini sabit aldik. oysa ki bunlar, kadin ve erkeklerin evlilik taleplerinden ve daha pek cok seyden etkilenecektir. en basitinden, belirli bir maddi birikimi olan erkeklerin evlenmeleri daha kolay olacagindan, genc erkeklerin para biriktirene kadar beklemeleri ya da yasca daha kucuk kadinlarla evlenmek istemeleri soz konusu olabilir. bu yuzden orta yasli erkeklerin ikinci ese olan talebindeki artis, kari-koca arasindaki yas farkini arttirir. ayrica kizlarin erken yasta evlenmelerine yol acabilir.

dahasi baslik parasi gibi bir gelenek de varsa, cok esliligin yarattigi talep baslik parasini arttiracagindan, kiz cocuklarindan maddi gelir elde eden aileler, daha cok cocuk yapmaya tesvik edilirler. peki bu nufus artisini belirgin bicimde etkiler mi? insanlar cok cesitli sebeplerden cocuk sahibi olurlar. maddiyat onemliyse neden olmasin? mesela, sahra-alti afrikasinda cok esliligin kalkinmayi olumsuz etkiledigine iliskin bilimsel bir makaleden daha once bahsetmistim: tiklayin.

peki nufus artis orani sabitse, kari-koca arasindaki yas farkinin buyumesinin onunde (evlilikte yuksek yas siniri, gelenek ve gorenekler gibi) engeller varsa, evlenmek genc erkekler icin (yine gelenekler sebebiyle olabilir) cok masrafliysa? o zaman, birikimi olmayan genclerin ne yapacagini tahmin etmek guc.

6 yorum:

Unknown dedi ki...

Rreferans verdiginiz arkadasin yorumunu okuyamadim ama cok kisa zaman araligina bakiyor excel hesabiniz ve yanlis bir cikarimda bulunuyor. Sonucta bahsettiginiz cevrede erkekler,kendilerince yasca buyuk zengin bayanlarla da evleneceklerdir,ornegin Hz. Muhammed'in de yaptigi gibi ve bunu da hesaba katarsaniz hesabiniz tutmuyor.

ekşi iktisat dedi ki...

sanirim hesabi anlamamissiniz. ben sadece bazi insanlarin birden fazla es almasinin, erkeklerin genc kadinlarla evlenmeleri ve nufusun artmasi sartiyla, diger erkekler icin es bulmada bir sorun yaratmayacagini soyluyorum. verdigim ornek, gerekli sartlar saglanirsa (yani yas farki yeterince buyukse ve nufus artis hizi yeterince yuksekse), tum erkeklerin ikinci bir kadini es olarak almasinin dahi mumkun oldugunu gosteriyor. genc erkeklerin yasli kadinlarla evlenmesi ise, ancak genc kadinlarla evlenmek isteyen diger erkeklerin onunu acar. (ya da baska bir bakis acisindan, zengin bir kadinla evlenmek isteyen diger genc erkekleri, genc kadinla evlenmek durumunda birakir.)

Unknown dedi ki...

tamam da diger arkadas her erkek 4 es alirsa boyle boyle olur demis. sizin yazdiklariniz 2 es alma uzerine.arkadasa cevap teskil etmiyor bu durumda.

mr. brooks dedi ki...

murat beyin cikarimi mantik kurallarina sigmiyor.
islam'in 4 ese izin verdigini soyluyor. izin vermek ve tesvik etmek arasindaki farki gormezden gelerek homoseksuelligi tesvik ettigi sonucuna ulasiyor.

eger homoseksuelligi tesvik ettigi cikarimina degil, homoseksuellige izin verdigi sonucuna ulassaydi kendince daha mantikli bir sonuca ulasirdi. ama yine katilmazdim, sizin soylediklerinizi de hesaba katarak, o ayri...

bir de evlenecek kiz bulamayanlar homoseksuel mi oluyor oturdugu mahallede anlamadim? ben hic kiz bulamadigindan hormonal dengesi degisip homoseksuel olan kimse gormedim.

ekşi iktisat dedi ki...

kerem bey, nufus artis hizini ve yas farkini uygun bir sekilde ayarlayip her erkegin dort es aldigi bir duzenin ornegini vermek de mumkun. is, rakamlarla oynamaya bakar. ancak gerek yok. zaten her erkek dort kadinla evlenecek diye bir kural da yok. gercekte, serbest diye, her insan alabilecegi kadar es almak istemez ki.

ekşi iktisat dedi ki...

mr brooks,
belki escinsellige zaten meyli olan insanlarda olabilir. ancak, escinsel egilimleri olan biri bir kadinla evlense bu egilimleri kaybolur mu, ya da kadin bulamasa bunlar ortaya cikar mi, bunlar benim bilgimi asan konular.