bilgi asimetrilerinin var oldugu durumlarda bireylerin disardan gozlemlenemeyen ozeliklerini aciga vurup bunlari diger bireylere belli etmesi esasi uzerine kurulu teoridir. kisaca ozetlemek gerekirse, "ayinesi istir kisinin, lafa bakilmaz" prensibi uzerine kurulmustur. bir ornekle aciklamak gerekirse; eli yuzu duzgun, hamarat, hanim hanimik bir genc kizimiz cesitli koca adaylarinin yaptigi evlenme tekliflerini degerlendiriyor olsun. bu genc kizimizin onunde tipik bir bilgi asimetrisi sorunu vardir. zira genc kizimizi evlenmelik kiz olarak degerlendiren damat adaylari ona evet dedirtebilmek icin onun gonlunu yapmaya, gozunu boyamaya; kendilerinin iyi ozelliklerini one cikartip kotu ozeliklerini saklamaya calisacaklardir. adamlarin asil yuzleri evlendikten bir sure sonra ortaya cikacaktir. ama bir ev kurulup coluk cocuga karisilinca geri donus zor olacagindan, genc kizimiz bir serseriyle evlenip hayatini zehir etmek istemiyorsa dikkatli olmali, damat adaylarinin soz ve vaatleriyle yetinmemelidir. bu konudaki derin bir analiz icin (bkz: bilgi asimetrisi).
o zaman genc kizimiz ne yapmali? diyelim ki eli ekmek tutan bir koca adayi ariyor. o zaman adaylarin meslek sahibi olup olmadiklarina, nasil bir iste calistiklarina, maaslarina ve benzeri bazi kriterlere bakacak. gencler de bu konularda gelin hanima sinyal vererek gelecekte ailesine bakabilecegini kanitlamaya calisacak. ornegin genc askerden dondukten sonra birkac senedir babasinin onun icin actigi markette canla basla calisiyorsa, bu olumlu bir sinyaldir; ve gencin gelecekte ailesine bakabilecek yeterlilik ve sorumluluga sahip olma olasiliginin yuksek olduguna delalet eder. askerden dondukten sonra mahalle kahvehanesinde okey konusunda master yapmis bir genc ise boyle bir sinyal veremeyeceginden elenir. burada onemli nokta kotu adayin soz konusu sinyali verememesidir. eger iyi bir aday kendisini ayirt edecek sinyali veremiyorsa kotu adayin onune gecemez. ornegin, ekonomik kriz zamanlarinda cevval genc de issiz kalabileceginden iyi ve kotu adayi ayirt etmek zorlasabilir.
bilgi asimetrisi ve sinyal teorisi evlilik konusunda cok onem tasir. ailelerin kizi isteyen adami komsularindan, is yerinden, cevresinden sorusturmasi iste bu yuzdendir. kisinin gecmisi, ailesi, yasantisi ve daha pek cok sey kisinin disardan gozlemlenemeyen ve ancak onun tarafindan kesin olarak bilinebilecek ozelliklerine iliskin pek cok ipucu tasir. kiz tarafi bu ipuclarini tespit etmeye calisirken, ideal koca adaylari da bunlari kizin ve ailesinin onune serip onlari ikna etmeye calisirlar.
kisaca burada es secimi ornegi uzerinden acikladigim sinyal teorisi, bilgi asimetrisi sorununun var oldugu tum durumlarda, asimetrinin olumsuzluklarini azaltan birey davranislarini aciklayan, oyun teorisinin onemli bir uygulama alanidir.
II
bu alanin oncu ismi, 1973 yilinda yayinlanan "job market signaling" adli makalesiyle, nobel odullu iktisatci michael spence'dir.
spence'in modelinde, isciler aldiklari egitim yoluyla isverene yeteneklerinin sinyalini verirler. daha yetenekli isci daha iyi ucret alacagi icin tum isciler yetenekli gorunmek ister. ama isveren iscinin lafina degil aldigi egitime bakar. burada egitimin isciye uretkenlik anlaminda bir katkisi olmasi gerekmez (spence'nin orijinal modelinde analizi kolaylastirmak icin egitimin uretkenlige katkısı gozardi edilmistir). egitim zor ve maliyetli bir surec oldugu icin yetenekli iscinin daha fazla egitim almasi daha kolaydir. sinyal mekanizmasinin islemesi icin isverenin egitimin yetenekli isci icin daha az maliyetli oldugunu bilmesi yeterlidir. bu sartlar altinda egitimin maliyetini ve getirisini goz onune alan isciler alacaklari egitimin seviyesini secerler. sonucta eger iscilerin sectigi egitim duzeyi farkliysa, isveren cok egitim alanin yetenekli isci oldugunu bilir. eger iki tip isci de ayni egitimi almissa (ki bu durum egitimin getirisinin ya da maliyetinin az olmasindan kaynaklanabilir), isveren iki tip isci arasinda bir ayrim yapamaz.
ayrintili bilgi icin ilgili makale okunabilir ya da bilgi asimetrisi konusunu iceren iktisat kitaplarina bakilabilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder